Hızlılık

 

 Trafik talebi, birim zamana verdikleri değere uygun olarak ulaştırma sistemlerinin ve araçlarının varış noktasına kısa sürede varmalarını, bir diğer deyiş ile ulaştırma sistemlerinden ve araçlarından hızlılık bekler. Bir ulaştırma hattında hızlılık, trafik talebinin ilk çıkış ve son varış noktaları arasında sıkışma ve beklemelerin ihmal edilebilecek kadar küçük olduğu serbest hız seyir durumlarında araçların seyahat süresinin küçüklüğü biçimde tanımlanabilir. Çıkış ve son varış noktaları arasında seyahat süresinin küçüklüğü, hızlılık; aşağıda belirtildiği biçimde belirli ölçüde seyahat hızı büyülüğü ile ters orantılı olarak değişir.

Bir taşıtın seyir/seyahat hızı, birim zamanda alınan yol olarak tanımlanır. Ulaştırma işletmeleri taşıtların uygun hızlarda işletilmesini isterler. Ulaştırma işletmelerinde taşıtların hızları teknik, işletme, güvenlik, ekonomiklik gereksinimleri doğrultusunda maksimum (azami) hız, ortalama hız, minimum(asgari) hız, ticari hız, seyir hızı, seyahat hızı, nokta hızı, serbest hız, ekonomik(optimum) hız kavramları türetilmiştir. Bu hız kavramları ulaştırma sistemlerinin güvenli, etkin ve ekonomik işletme yönetimine olanak sağlarlar.

Nokta Hızı:

Bir taşıtın bir birbirine çok yakın iki noktada arası çok küçük yol kesiminde yaptığı hıza nokta hızı denir.

 

Maksimum Hız:

Bir taşıtın belirli bir yolda ve şeritte, belirli trafik akımı ve güvenlik koşullarında  yol ve kendi teknik özelliklerine uygun olarak yapabildiği en büyük hız değerine denir.

 

Minimum Hız:

Bir taşıtın belirli bir yolda, belirli trafik akımı ve güvenlik koşullarında, yol ve taşıt teknik özelliklerine bağlı olarak yapabilen en küçük hız değerine denir.

 

Ortalama Hız:

İki nokta arasında yol ve trafik koşullarına bağlı yapılan farklı hız değerlerinin ortalama değerine denir. Ortalama  hız, belirli yol uzunluğunun  bu yol boyunca oluşan seyir süresine bölümü ile belirlenir.

 

 

Seyahat Hızı:

Başlangıç ve varış terminalleri arası yol uzunluğunda, ara duraklarda bekleme, trafik alma indirme süreleri ile seyir süresi toplamına bağlı olarak gerçekleştirilen hıza denir.

 

Ticari Hız:

Ticari hız araçların ekonomikliğini belirleyen hızdır. Taşıtların terminallerde taşıt yükleme ve boşaltma, sefer hazırlık,  ara duraklarda bekleme, trafik alma indirme süreleri ile atölyelerde bakım onarım süreleri toplamına bağlı olarak gerçekleşen hızdır. Ticari hız belirli zaman döneminde kat edilen yolun, aynı zaman döneminde ortaya çıkan sıcak çalışma süresine bölümü biçiminde belirlenir.

 

Seyir Hızı:

Aracın iki nokta arasında hız dalgalanmaları, duraklamaları dikkate alarak bulunan ortalama hız değeridir.

 

Ekonomik Hız: Ulaştırma işletmesinde araç izleme sürelerini, taşıma maliyetlerini minimum; kapasitelerini, araç ve hat taşıma verimlerini, gelirlerini ve/veya karlarını maksimum değerlere yaklaştıran seyir/seyahat hızı değerlerine optimum hız denir.

 

Bir aracın güvenli ve ekonomik teknik hızının artırılması istenirse bir yandan aracın uygun parçalarının karakteristik dayanım özellikleri, diğer yandan da alt yapı yol yapının karakteristik dayanım özelliklerinin geliştirilmesi gerekir. Bu yönde ulaştırma sisteminin güvenli ve ekonomik teknik hızının artırılması için araç ve yol yatırım, yakıt ve bakım onarım maliyetlerinin de artması gerektiği görülür.